هدایت ذکایی آشتیانی و بهرنگ حجازی،
دوره 20، شماره 2 - ( 1-1380 )
چکیده
طراحی شبکه‌های اتوبوسرانی یکی از مسائل مهم در برنامه‌ریزی حمل و نقل همگانی است. یکی از عمده‌ترین گامها در طراحی ساختار شبکه اتوبوسرانی، تعیین تعداد و محل پایانه‌های اتوبوسرانی است. این مسئله حالت خاصی از مسئله مکانیابی تسهیلات در حالات کلی است. مدل مکانیابی یک مسئله برنامه‌ریزی ترکیبی در مقیاس بزرگ است که معمولا حل دقیق آن برای شهرهای بزرگ بسیار وقتگیر است. در کوششهای پیشین برای شهرهای مشهد و تهران، این مسئله با استفاده از روش عمومی شاخه و کرانه و به کارگیری نرم‌افزار GAMS حل شده است.
هدف این تحقیق بررسی سایر روشهای حل و انتخاب روشی کاراتر است. از جمله تکنیکهای مورد نظر، روش گرم و سرد کردن شبیه سازی شده (SA) است، که روشی کارا برای حل مسائل پیچیده برنامه‌ریزی ریاضی است. در این تحقیق با توجه به مشخصات مسئله مکانیابی پایانه‌های شبکه اتوبوسرانی، پارامترهای مورد نیاز روش SA تعیین شده و با تنظیم برنامه‌ای براساس الگوریتم این روش، مسئله مذکور حل شده است. علاوه بر روش SA، مسئله مکانیابی پایانه‌ها توسط روش شمارش ضمنی نیز حل شده است.
در این مقاله نتایج حاصل از به کارگیری سه روش بالا برای شبکه اتوبوسرانی شهر مشهد، با یکدیگر مقایسه شده است. معیار بررسی کارایی روشها، زمان اجرا و دقت جواب بوده است. از نظر مقدار تابع هدف، روش SA در تمامی موارد جوابی برابر یا بهتر از روشهای شاخه و کرانه، و شمارش ضمنی به دست می‌دهد. زمان اجرای آن نیز بسیار کمتر از دو روش دیگر است، به طوری که روش SA حدود 150 برابر سریعتر از نرم‌افزار عمومی GAMS و حدود 50 برابر سریعتر از روش شمارش ضمنی است. نتایج ارائه شده از کاربرد روش SA برای شبکه اتوبوسرانی تهران، کارایی این روش را در حل مسائل بسیار بزرگ نیز نشان می‌دهد.
واژگان کلیدی : شبکه اتوبوسرانی، مکانیابی پایانه‌ها، شمارش ضمنی، شبیه‌سازی به روش سرد و گرم و شمارش ضمنی
