علوم آب و خاک

---

به منظور مطالعه نحوه عمل ژن در ارقام برنج از لحاظ کیفیت پخت برای صفاتی نظیر درجه حرارت ژلاتینه شدن، غلظت ژل و میزان آمیلوز، چهار رقم برنج با سطوح متفاوتی از صفات، مورد مطالعه قرار گرفتند. ده جمعیت والدین، F1، RF1، BC1، RBC1، BC2، RBC2، F2 و RF2 با استفاده از روش تجزیه میانگین نسل‌ها و در شرایط آزمایشگاه برای دو تلاقی سنگ طارم×گرده و IRRI2×IR229 مورد ارزیابی قرار گرفتند. معنی‌دار شدن یکی از آثار متقابل یعنی [i]، [j]1، [j]2، [l]1، [l]2، [l] در برای صفات مورد بررسی نشان داد که علاوه بر عمل ژن افزایشی- غالبیت، اثر متقابل غیر آللی دو ژنی نیز وجود دارد به جز برای صفت درجه حرارت ژلاتینه شدن در تلاقی سنگ طارم×گرده. در حالت دو ژنی، اپیستازی از نوع مضاعف برای صفت غلظت ژل در تلاقی IRRI2×IR229 مشاهده گردید. آثار سیتوپلاسمی و اثر متقابل سیتوپلاسی/ هسته‌ای برای صفات غلظت ژل و میزان آمیلوز، در هر دو تلاقی معنی‌دار بودند. توارث‌پذیری عمومی و خصوصی به ترتیب در دامنه 77/0 تا 99/0و 05/0 تا 93/0 برای کلیه صفات برآورد گردیدند. در تجزیه آماری اجزای واریانس، برای تمام صفات و تلاقی‌ها واریانس افزایشی معنی‌دار بود. معنی‌دار شدن اجزای و (کوواریانس افزایشی× غالبیت) به طور غیر مستقیم نشان‌دهنده وجود اثر غالبیت ژن‌هاست. انجام دورگ‌گیری و گزینش در نسل‌های تفکیک بالاتر برای صفات غلظت ژل و میزان آمیلوز و اعمال گزینش در نسل‌های اولیه برای صفت درجه حرارت ژلاتینه شدن در برنامه اصلاحی این صفات موثر است.

---

به منظور بررسی سازگاری و پایداری عملکرد وش در ژنو تیپ های امید بخش پنبه ، هشت رقم جدید پنبه (به نام ها ی چکورو ا، ناز یلی، خرداد، ٤٣٢٠٠ ، کرما، تابلاد یلا، بلی ایزوار و سپید) به همراه دو شاهد (ساحل و ورامین) در قالب طرح بلوک های کامل تصاد فی با چهار تکرار در شش ایستگاه تحقیقات کشاورزی استان های گلستان و مازندران به مدت دو سال متوالی ( ١٣٨٤ و ١٣٨٥ ) مورد بررسی قرار گرفتند . تجزیه وار یانس مرکب دادهها انجام و مقایسه میانگین عملکرد طبق آزمون دانکن به عمل آمد. رقم سپید از لحاظ عملکرد، رقم بلیای زوار از لحاظ زودرسی، رقم ورامین از لحاظ وزن غوزه و رقم خرداد از لحاظ تعداد غوزه برتر از بقیه ارقام بودند . تجزیه واریانس ساده و مرکب، نشا ن دهنده تفاوت های ژنتیکی بین عملکرد ژنو تیپ ها بود . نتایج مربوط به تجز یه وار یانس مرکب، وجود تفاوت های معنی داری بین محیط، برای تعیین پایداری ژنو تیپ ها از × محیط را نشان داد . به د لیل مع نیدار بودن اثر متقابل ژنو تیپ × ژنوتیپ ها و اثر متقابل ژنوتیپ پارامترهای پا یداری تک متغیره پارامتر ی و ناپارامتر ی استفاده شد . نتایج حاصل از رو ش های مختلف متفاوت بود و ارقام سپید و ٤٣٢٠٠ با بالاترین میزان عملکرد و پایداری کمتر از متوسط، دار ای سازگاری خصوصی با محیط های مساعد و حاصل خیز شمالی کشور به علت پاسخ به شر ایط محیطی مناسب بر ای تو لید عملکرد بالا می باشند. برعکس رقم ساحل با کمترین میزان عملکرد دار ای سازگار ی وسیع با مناطق نامساعد بوده و جهت کشت در این گونه مناطق قابل توصیه است . ارقام تابلادیلا، چکوروا و خرداد نیز به عنوان ارقامی با پایداری مطلوب و عملکرد متوسط (پایداری عمومی) برای اکثر نواحی شمالی کشور شناسایی شدند.