ارسلان فاریابی ، عیسی معروف‌پور، هوشنگ قمرنیا،
جلد 14، شماره 54 - ( مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب و خاک، زمستان 1389 )
چکیده
دقت در طراحی سیستم‌های آبیاری بارانی و مدیریت صحیح آنها عوامل مهمی در توسعه و بهبود این سیستم‌هاست. لذا هدف از این پژوهش، ارزیابی چگونگی طراحی و بهره‌برداری سیستم‌های آبیاری بارانی کلاسیک ثابت- آبپاش متحرک دشت دهگلان در استان کردستان است. برای این منظور 10 سیستم آبیاری بارانی کلاسیک ثابت دشت دهگلان به طور کاملاً تصادفی انتخاب شده و مورد ارزیابی قرار گرفت. در ارزیابی سیستم‌های آبیاری بارانی منتخب، از معیارهای ضریب یک‌نواختی کریستیانسن (CU)، یک‌نواختی توزیع (DU)، راندمان پتانسیل کاربرد در ربع پایین (PELQ) و راندمان واقعی در ربع پایین اراضی (AELQ) استفاده گردید. مقادیر متوسط این پارامترها برای 10 مزرعه ارزیابی شده به ترتیب 66 ، 6/50 ، 8/44 و 8/43 درصد به‌دست آمد. بررسی‌ها نشان داد که کلیه سیستم‌ها دارای راندمان کاربرد پایین بودند و یک‌نواختی توزیع آب در آنها نیز کمتر از مقادیر توصیه شده توسط مریام و کلر (1978) می‌باشد. از طرفی به‌علت کم‌آبیاری، به‌جز یک مورد، در بقیه مزارع راندمان واقعی و راندمان پتانسیل کاربرد برابر بوده است. طراحی و اجرای نامناسب سیستم‌ها مهم‌ترین دلیل پایین بودن راندمان پتانسیل کاربرد تشخیص داده شد که از مهم‌ترین این عوامل، فشار نامناسب سیستم‌ها بود. استفاده هم‌زمان از تعداد آبپاش زیاد و کاربرد آبپاش‌هایی با مشخصات و مدل‌های متفاوت نیز در کنار طراحی و اجرای نامناسب، از دلایل اصلی پایین بودن یک‌نواختی توزیع آب بوده است. به‌طور کلی نتایج بررسی‌ها نشان داد که در اکثر طرح‌های مورد مطالعه، بهره‌برداری از سیستم‌ها در حد بسیار ضعیفی است.
