علوم آب و خاک

نماتدهای انگل گیاهی راسته Dorylaimida تنها در خانواده Longidoridae یافت می شوند. یکی از جنس های مهم این خانواده Longidorus است که گونه های آن علاوه بر خسارت مستقیم به انواع گیاهان زراعی، باغی و زینتی، تعدادی از ویروسهای مهم بیمارگر گیاهی را نیز منتقل می کنند. برای شناسایی گونه های این جنس، در سال های 1378 تا 1381 بیش از 250 نمونه خاک از نقاط مختلف کشور جمع آوری شد و پس از حمل به آزمایشگاه، نماتد های آنها با روش دگردیس استخراج و با فرمالین 4% تثبیت شده و از آنها اسلایدهای دائمی تهیه گردید. خصوصیات مرفولوژیکی و آناتومی نماتدها با استفاده از میکروسکوپ نوری مجهز به لوله ترسیم بررسی شدند و ضمن اندازه گیری قسمت های مختلف بدن آنها و محاسبه شاخص های مربوطه اشکال آنها ترسیم گردید. پس از تهیه شرح کامل نمونه ها و مقایسه آنها با شرح اصلی گونه های موجود در منابع، گونه های Longidorus africanus و L. iranicus و L. pisi شناسایی شدند که گونه آخر برای نخستین بار در ایران شرح داده می شود. گونه L. africanus بیشتر در مناطق جنوبی و گونه L. iranicus بیشتر در نیمه شمالی کشور دیده شدند.

نماتدهای انگل گیاهی، خصوصاً نماتدهای ریشه‌گرهی خسارت زیادی را به اغلب محصولات کشاورزی وارد می‌سازند و تلاش‌های زیادی برای کنترل آنها صورت می‌گیرد. در سال‌های اخیر مصرف پسماند یا لجن فاضلاب‌های شهری و صنعتی به‌عنوان کود آلی در کشاورزی رواج یافته است. به‌منظور بررسی تأثیر مصرف لجن فاضلاب بر جمعیت و خسارت نماتد ریشه‌گرهی روی گوجه‌فرنگی، درصدهای مختلف وزنی لجن (0، 4، 8، 15 و 25% لجن در خاک) به خاک بستر گیاه در قالب طرح کاملاً تصادفی با شش تکرار اضافه شد. ارزیابی نتایج 90 روز پس از تلقیح با نماتد و با استفاده از شاخص‌های رشدی گیاه، میزان عناصر غذایی در گیاه، پارامترهای رشد ‌و ‌نموی نماتد و تغییرات سلولی و بافتی ایجاد شده، انجام شد.‌ تجزیه واریانس نتایج حاصل، نشان‌‌دهنده تأثیر معنی‌دار لجن فضلاب بر شاخص‌های رشدی گیاهان مورد آزمایش بود. به‌نحوی که با بالا‌رفتن درصد لجن مورد استفاده، رشد طولی، وزن تر و وزن خشک ساقه و ریشه گیاه افزایش یافت. استفاده از لجن فاضلاب همچنین سبب افزایش میزان نیتروژن، فسفر، کلسیم و منیزیم در اندام هوایی گیاهان تلقیح شده با نماتد ریشه‌گرهی گردید، درحالی‌که تغییرات میزان پتاسیم بسیار اندک بود. استفاده از لجن بر پارامترهای رشد ‌و ‌نموی نماتد نیز تأثیر قابل توجهی داشت، به‌طوری‌که با افزایش میزان لجن مورد استفاده، از تعداد گال، توده تخم و تخم‌های یک توده تخم ایجاد شده توسط نماتد کاسته شد.