مهدی جمشید‌مقدم، سید سعید پورداد،
جلد ۱۰، شماره ۲ - ( تابستان ۱۳۸۵ )
چکیده
به منظور بررسی جوانه‌زنی و رشد گیاهچه‌های گلرنگ در تنش رطوبتی، تعداد ۱۵ ژنوتیپ در چهار سطح پتانسیل آب شامل صفر (شاهد)، ۴/۰-، ۸/۰- و ۲/۱- مگاپاسکال به وسیله محلول پلی‌اتیلن‌گلایکول ۶۰۰۰ مورد آزمون جوانه‌زنی قرار گرفتند. حداکثر درصد جوانه‌زنی (G max)، شاخص سرعت جوانه‌زنی (GRI)، مدت زمان تا رسیدن به ۵۰ درصد جوانه‌زنی (T۵۰)، طول ریشه‌چه (RL) و ساقه‌چه (SL) به عنوان پارامترهای جوانه‌زنی بررسی شد. تأثیر سطوح پتانسیل و ژنوتیپ‌ها برای کلیه صفات اندازه‌گیری شده معنی‌دار بود. کمترین پتانسیل آب، جهت جوانه‌زنی در دامنه ۱۸/۱- مگاپاسکال در ژنوتیپ گوشخانی تا ۵۹/۱- مگاپاسکال در ژنوتیپ LRV-۵۱-۵۱ برآورد شد. در پاسخ به تنش رطوبتی در مورد صفت طول ریشه‌چه در ژنوتیپ‌ها واکنش متفاوتی مشاهده شد. در سطوح پتانسیل پایین‌تر، گیاهچه‌ها از ریشه‌چه‌های نازک، ضعیف و طویل‌تری نسبت به شاهد برخوردار بودند و با افزایش تنش به ۲/۱- مگاپاسکال، کاهش شدیدی در طول ریشه‌چه مشاهده شد. پتانسیل‌های پایین‌تر از شاهد باعث کاهش سرعت جوانه‌زنی و طول ساقه‌چه شدند. در حالی‌که پتانسیل‌های آب کمتر از ۴/۰- مگاپاسکال باعث کاهش حداکثر درصد جوانه‌زنی گردید. افزایش تنش از سطح شاهد، به ۸/۰- مگاپاسکال بیش از ۳ برابر، مرحله T۵۰را به تأخیر انداخت. اکثر ژنوتیپ‌های خارجی از میانگین T۵۰ بیشتری نسبت به ژنوتیپ‌های گلرنگ ایرانی برخوردار بودند. بالاترین مقدار GRI به ژنوتیپ‌های ایرانی LRV-۵۱-۵۱، ورامین ۲۹۵ و محلی اصفهان و کمترین آن به ژنوتیپ خارجی CW-۷۴ تعلق داشت. هم‌چنین عملکرد دانه، عملکرد روغن و درصد روغن دانه تعدادی از ژنوتیپ‌های فوق طی سال زراعی ۸۳-۱۳۸۲ در آزمایش‌های مزرعه‌ای تحت شرایط دیم ارزیابی شد. بیشترین متوسط عملکرد روغن به ژنوتیپ‌های خارجی (۴/۳۲۶ کیلوگرم در هکتار) PI-۵۳۷۵۹۸ و (۹/۳۱۳ کیلوگرم در هکتار) Lesaf و کمترین آن به ژنوتیپ ایرانی زرقان۲۷۹ (۲/۱۳۳ کیلوگرم در هکتار) تعلق داشت. در سطوح پتانسیل شاهد و ۸/۰ مگاپاسکال ارتباط منفی و معنی‌داری بین درصد روغن بذر با سرعت جوانه‌زنی حاصل شد. نتایج نشان داد که تنوع ژنتیکی کافی برای پارامترهای جوانه‌زنی وجود دارد و می‌توان از تنوع ژنتیکی موجود در جهت بهبود بنیه اولیه بذر ژنوتیپ‌های گلرنگ استفاده نمود.
