علوم آب و خاک

---

پوشش گیاهی حاشیه مرطوب جزء مهمی از سیتم‌های رودخانه‌ای هستند که دارای چندین کارکرد خاص، از جمله تولید پوشش گیاهی اولیه، حفاظت کناره رودخانه از فرسایش، به تله اندازی رسوبات، بهبود کیفیت آب، فراهم آورنده مکانی برای حیات وحش و آبزیان، علوفه دامی و ... می‌باشند. در این تحقیق تغییرات زمانی و مکانی وسعت حاشیه مرطوب رودخانه آقبلاغ با طول 65 کیلومتر به‌عنوان یکی از سرشاخه‌های کارون با استفاده از عکس‌های هوایی سال‌های35، 48، 77 و تصاویر ماهواره‌ای سال 85 بررسی شد. نتایج حاصله نشان داد، حاشیه مرطوب رودخانه در دوره‌های مختلف زمانی تغییرات زیادی داشته است (55/26 درصد Kappa=) که این تغییرات را می‌توان ناشی از ایجاد بند چغاخور در سال 1372، تبدیل حاشیه مرطوب به اراضی کشاورزی و انجام عملیات کشاورزی تا حریم رودخانه و افزایش برداشت آب از سفره‌های آب زیرزمینی برای مصارف کشاورزی و غیره دانست.

---

شوری و کمبود مواد غذایی به‌ویژه نیتروژن، دو عامل مهم کاهش‌دهندۀ محصول در مناطق خشک و نیمه‌خشک می‌باشند. هدف از این پژوهش، مدل‌سازی پاسخ گیاه ریحان به تنش‌‌های توأمان شوری و کمبود نیتروژن بود. بدین‌منظور، مدل‌های تعدیل‌یافته لیبیگ- اسپرینگل (LS) و میچرلیخ- بال (MB) و همچنین مدل‌های اشتقاقی از ترکیب مدل میچرلیخ- بال برای تنش مواد غذایی و مدل‌های ماس و هافمن (31)، ون‌گنوختن و هافمن (36)، دیرکسن و آگوستین (17) و همایی و همکاران (23) برای تنش شوری ارائه و مورد ارزیابی قرار گرفتند. آزمایش‌ها در 4 سطح مختلف شوری شامل 175/1، 3، 5، و 8 دسی‌زیمنس بر متر و چهار سطح کود نیتروژن شامل صفر، 50، 75 و 100 درصد نیاز کودی در 3 تکرار انجام شد. نتایج نشان داد به‌ترتیب مدل‌های اشتقاقی MB و ماس و هافمن (9/4= RMSE)، MB و ون‌گنوختن و هافمن (4/5= RMSE) و همچنین MB و همایی و همکاران (0/7= RMSE) بهترین انطباق را با داده‌های اندازه‌گیری ‌شده دارند. همچنین عملکرد نسبی برآورد شده برای سطوح شوری‌ آب آبیاری، به‌وسیله مدل تعدیل یافته LS  (6/4= RMSE) در مقایسه با مدل MB نتایج رضایتبخش‌تری دارد (9/5= RMSE)، لیکن در سطوح نیتروژن خاک و اثرات متقابل شوری و نیتروژن، مدل تعدیل یافته MB (3/10= RMSE) نتایج رضایتبخش‌تری نسبت‌به مدل LS (4/14= RMSE) دارد. بنابراین، توصیه می‌شود به جای مدل تعدیل یافته MB و LS از مدل‌های پیشنهادی در این پژوهش استفاده شود.