۴ نتیجه برای آب مجازی
محمود صبوحی، غلامرضا سلطانی،
جلد ۱۲، شماره ۴۳ - ( ۱-۱۳۸۷ )
چکیده
هدف مطالعه حاضر ارایه روشی است برای تعیین الگوهای بهینه کشت در سطح حوضه آبریز (حریرود و کشف رود ) که در آن بر منافع اجتماعی (مزیت نسبی محصولات) استفاده کارا از آب آبیاری در دسترس و جهت دهی الگوهای بهینه کشت در راستای حداکثرسازی خالص واردات آب مجازی تأکید شده است. در این راستا، مدلی در سطح حوضه آبریز ساخته شد و در ۵ سطح ریسک در مقدار آب در دسترس و سه سطح راندمان آبیاری ۳۵، ۴۵ و ۶۵ درصد در مقدار مصرف آب آبیاری حل شد. با توجه به نتایج به‌دست آمده، می‌توان الگوهای بهینه کشت در سطح حوضه را به سمتی که دارای ویژگی‌های حداکثرشدن منافع اجتماعی، حداقل استفاده از آب آبیاری و حداکثر شدن خالص واردات آب مجازی است، هدایت کرد. با این حال، برای اظهار نظر روشن راجع به یک الگوی کشت خاص، نیاز به اطلاعات بیشتری در زمینه مقدار دقیق آب مجازی است که برای هر محصول از کشور خارج شده یا وارد می‌گردد. افزون بر آن، لازم است که پیشتر، یک الگوی مناسب واردات و صادرات محصولات زراعی طراحی و سپس الگوهای کشت را درجهت آن هدایت کرد. این مطالعه می‌تواند بهعنوان مقدمه‌ای در جهت حرکت به این موضوع نگاه شود.
نازنین روحانی، هونگ یانگ، سیف اله امین سیچانی، مجید افیونی، سید فرهاد موسوی، علی اکبر کامگار حقیقی،
جلد ۱۲، شماره ۴۶ - ( ۱۰-۱۳۸۷ )
چکیده
ایران با میانگین بارندگی سالانه ۲۵۲ میلی‌متر (۴۱۳ میلیارد مترمکعب) و ۱۳۰ میلیارد مترمکعب منابع آب تجدید شونده، از توزیع نامنظم زمانی و مکانی منابع آب برخوردار است. از طرفی رشد جمعیت و نیاز به مواد غذایی بیشتر باعث شده است که بخش کشاورزی کماکان بزرگ‌ترین مصرف‌کننده آب در کشور باشد. اما تولید آن هنوز کل تقاضای مواد غذایی را براورده نمی‌کند. عدم اعتماد به میزان منابع آب، رقابت شدید برای آب از سوی بخش‌های دیگر و افزایش تقاضا برای مواد غذایی، ایران را شدیداً در معرض مواجهه با تنش آبی قرار داده است. ولی با احتساب حجم آب مجازی که از طریق واردات مواد غذایی به کشور وارد می‌شود، آب بیشتری برای مصارف اساسی دیگر موجود خواهد بود. در این پژوهش، مبادله آب مجازی در ارتباط با منابع آب موجود، بهعنوان راهی برای کاهش تنش آبی در ایران ارزیابی شد. نتایج نشان دا‌د که از میان ۲۱ محصول غذایی بررسی شده، غلات، حبوبات، خشکبار (پسته و گردو) و دانه‌های روغنی بر اساس میزان آب مجازی براورد شده آنها، محصولاتی پرمصرف هستند. در حالی‌که میوه‌‌ها، سبزی‌ها و محصولات صنعتی، کم‌مصرف می‌باشند. اما مبادله آب مجازی در ایران طی دو دهه گذشته، با در نظر گرفتن میزان مصرف و بهره‌وری آب، تقریباًً ناآگاهانه صورت گرفته است. برای مثال، گندم با سهم ۵/۵۸% در واردات آب مجازی، بزرگ‌ترین محصول وارداتی در سالهای ۱۳۶۲-۱۳۸۲ بوده است. با وارد کردن ۴/۱۰ میلیون تن گندم طی سالهای ۱۳۸۲-۱۳۷۸، ۶/۱۱ میلیارد مترمکعب آب در کشور ذخیره شده است. اما ایران در اوایل سال ۱۳۸۴ در تولید گندم به خودکفایی رسید. تلاش اخیر در راستای خودکفایی در تولید گندم، بهعنوان یک محصول پرمصرف آب، فشار زیادی بر منابع آب داخلی وارد آورده است. همچنین، روند مبادله محصولات از نظر مقدار محصول و میزان مبادله آب مجازی برای سایر گروه‌های محصولات در این پژوهش نشان داده شده است. انتظار می‌رود که با روند رو به افزایش کم‌آبی در ایران، اهمیت آب مجازی در امنیت غذایی، پیوسته افزایش یابد. بدین ترتیب، مبادله آگاهانه آب مجازی، بهعنوان یک تدبیر سیاسی و اساسی در مدیریت منابع آب، همراه با اصلاحات منطقی در ساختار کشاورزی، امنیت بلند مدت غذایی و مصرف پایدار آب در ایران را تأمین خواهد کرد.
غلامحسین کیانی،
جلد ۲۲، شماره ۱ - ( ۳-۱۳۹۷ )
چکیده
اخیراً تجارت آب مجازی بهعنوان یک ابزار جهت حل معضل کم‌آبی کشورهای مناطق خشک مطرح شده است. بر این اساس، کشورها و مناطق پرآب باید کالاهای با آب‌بری زیاد را تولید و به کشورها و مناطق کم‌آب صادر کنند. در مطالعه حاضر، با بررسی وضعیت تجارت داخلی و بین‌المللی آب مجازی در ایران در سال ۱۳۸۵ (بهعنوان یک سال آبی نرمال)، کاربرد این مفهوم در مدیریت منابع آب کشور مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج محاسبات تحقیق نشان میدهد که در این سال، حدود ۱۸۶۶۶ میلیون مترمکعب آب مجازی از طریق مبادله محصولات کشاورزی بین استانهای کشور جابه‌جا شده است. استان فارس بزرگ‌ترین صادر کننده و استان تهران بزرگ‌ترین وارد کننده آب مجازی بودند. میزان واردات آب مجازی کشور ۹۶۲۶ میلیون مترمکعب و میزان صادرات آن ۲۲۲۶ میلیون مترمکعب بود. متوسط آبرانه سرانه در کشور ۷۵۲ لیتر و میزان خودکفایی آب کشور ۸۲ درصد بوده است. به‌طور متوسط، هر کیلوگرم محصول صادراتی ۱۱۵۹ لیتر و هر کیلوگرم محصول وارداتی ۶۷۷ لیتر آب مجازی داشته است. نتایج این تحقیق نشان میدهد که استانهای کرمان، هرمزگان و سمنان که جزو استانهای خشک کشور هستند، صادر کننده آب مجازی به سایر استانها و خارج کشور و در مقابل استانهای پرباران گیلان، چهارمحال و بختیاری، لرستان، کردستان، آذربایجان غربی و کهگیلویه و بویراحمد و کرمانشاه وارد کننده آب مجازی بوده‌اند. بنابراین، در ایران، امکان مدیریت بهتر منابع آب از طریق اصلاح الگوی تجارت داخلی و خارجی آب مجازی وجود دارد. در این راستا، اصلاح الگوی کشت محصولات کشاورزی و نیز اصلاح الگوی مصرف متناسب با محتوای آب مجازی محصولات کشاورزی می‌تواند در بهبود وضعیت منابع آب کشور در بلندمدت مفید واقع شود.
فاطمه اویسی، احمد فتاحی اردکانی، مسعود فهرستی ثانی،
جلد ۲۳، شماره ۱ - ( ۳-۱۳۹۸ )
چکیده
استان اصفهان با وجود خشکسالیهای اخیر، تغییرات اقلیمی و افزایش رو به رشد جمعیت، همچنین گسترش فعالیتهای صنعتی و کشاورزی با بحران آب مواجه است. بنابراین برای مقابله با این بحران میبایست راهکارهای اساسی از جمله بررسی آب مجازی و ردپای اکولوژیک آب محصولات استراتژیک در بخش کشاورزی، برای مدیریت منابع آبی در معرض خطر در نظر گرفت. هدف از این مطالعه بررسی آبمجازی و ردپای اکولوژیک آب محصول گندم استان اصفهان از سال زراعی۸۶-۱۳۸۵ تا ۹۴-۱۳۹۳ است. به همین منظور مقدار آبمجازی با استفاده از نیاز خالص آبیاری که از نرم‌افزار NETWAT استخراج شد و با درنظرگرفتن راندمان آبی ۴۸ درصد محاسبه شده است. نتایج نشان میدهد استان اصفهان فقط در سال ۱۳۸۶ صادرکننده آب مجازی محصول گندم بوده و از طریق صادرات گندم در این سال حدود ۱۵/۰ میلیارد مترمکعب آب مجازی به استانهای دیگر صادر کرده است ولی در سالهای ۹۴-۱۳۸۷ تنها وارد کننده آب مجازی بوده که دلایل آن افزایش سالیانه جمعیت و وجود خشکسالی در این منطقه است. در این دوره میانگین سالانه ردپای اکولوژیک آب در بخش کشاورزی استان ۸۷/۵ میلیارد مترمکعب بوده و استان اصفهان با میانگین ۶۵/۰ میلیارد مترمکعب واردات آب مجازی در سال، این حجم آب از منابع داخلی خود را ذخیره کرده است.
