مهدی مهبد، علیرضا سپاسخواه، مرضیه منفرد،
جلد ۱۳، شماره ۴۹ - ( ۷-۱۳۸۸ )
چکیده
استفاده بهینه از نزولات جوی، منجر به توسعه سطح زیر کشت و امکان تخصیص منابع آب موجود به مصارف دیگر می‌گردد که در نهایت منجر به توسعه اقتصادی خواهد شد. یکی از روش‌های مؤثر در این زمینه، استفاده از مدل‌های شبیه‌سازی مدیریت آب خاک و زمان‌بندی آبیاری می‌باشد. در این پژوهش مدل رایانه‌ای برای مدیریت و برنامه‌ریزی آبیاری مزارع بر اساس بیلان آب خاک و بارش، که قبلاً تهیه شده بود، تکمیل گردید و برای مزرعه گندم در منطقه باجگاه به کار برده شد. هم‌چنین تأثیر مقدار ذخیره رطوبت در حداکثر عمق خاک ناحیه ریشه در مقدار آب آبیاری بررسی شد. مدل مورد نظر در محیط برنامه‌نویسی Visual Basic .Net نوشته شده است. مدل تهیه شده برای ۱۳ سال آمار هواشناسی منطقه باجگاه که کامل‌تر بودند، به کار برده شد. مدل در دو حالت که باران مؤثر کمبود رطوبتی خاک (نسبت به حالت ظرفیت زراعی) تا حداکثر عمق ریشه را جبران می‌نماید (حالت دوم) نسبت به حالتی که باران مؤثر تنها کمبود رطوبتی خاک تا عمق ریشه روزانه را جبران می‌کند(حالت اول) اجرا شد. در حالت دوم، مقدار آب آبیاری و تعداد دفعات آبیاری نسبت به حالت اول کاهش یافته است. چنانکه میانگین مقدار آبیاری فصلی از ۸/۷۰۶ به ۲/۵۶۹ میلی‌متر و میانگین تعداد دفعات آبیاری فصلی از ۸ بار به ۶ بار کاهش یافته‌اند. هم‌چنین میانگین نسبت باران مؤثر به کل مقدار باران از ۳۱/۴۶ درصد به ۶/۷۳ درصد افزایش یافته است. با احتمال ۸۰%، در حالت اول با احتساب ۹/۱۰۸ میلی‌متر بارش مؤثر نیاز به ۹ بار آبیاری و ۷/۷۵۷ میلی‌متر آب آبیاری نیاز است و در حالت دوم با احتساب ۷/۲۳۶ میلی‌متر بارش مؤثر به ۷ بار آبیاری و ۹/۶۳۶ میلی‌متر آب آبیاری نیاز است. با احتمال ۵۰% ، در حالت اول با احتساب ۶/۱۶۵ میلی‌متر بارش مؤثر به ۸ بار آبیاری و ۶/۷۱۲ میلی‌متر آب آبیاری نیاز است و در حالت دوم با احتساب ۱/۲۹۲ میلی‌متر بارش مؤثر به ۶ بار آبیاری و ۱/۵۴۵ میلی‌متر آب آبیاری نیاز است. در نهایت نشان داده شد که با استفاده از اصول ساده مدیریتی می‌توان از مصرف بیش از اندازه آب آبیاری جلوگیری نمود.
