سید علی اکبر هدایتی، وحید یاوری، محمود بهمنی، مرتضی علیزاده، رضوان ا.. کاظمی، علی حلاجیان،
جلد ۱۱، شماره ۴۲ - ( ۱۰-۱۳۸۶ )
چکیده
برای حفظ ذخائر با ارزش ماهیان خاویاری، تعیین وضعیت دقیق مراحل مختلف رسیدگی غدد جنسی و روند تغییرات رشد غدد جنسی بسیار حائز اهمیت است. در پژوهش حاضر روند رشد و تکامل سیستم تولید مثلی ۷۴ قطعه از فیل ماهیان پرورشی آب لب شور (در سن ۴ تا ۵ سالگی) از طریق مطالعات بافت شناسی به روش تکه‌برداری (بیوپسی) و آماده سازی بافت گناد مورد بررسی قرار گرفت. مراحل رسیدگی جنسی فیل ماهیان ۴ ساله جنس نر عبارت بود از: ۶ درصد در مرحله I، ۱۱ درصد در مرحله I-II ، ۶۱ درصد در مرحله II، ۳ درصد در مرحله II-III ، ۱۱ درصد در مرحله III-IV و ۸ درصد در مرحله IV-V. در جنس ماده نیز ۳ درصد در وضعیت نامشخص، ۳ درصد در مرحله I، ۱۱ درصد در مرحله I-II، ۶۰ درصد در مرحله II، ۱۴ درصد در مرحله II-III و ۹ درصد در مرحله III قرار داشتند. اما در جراحی سال بعد مشاهده شد که در جنس نر تنها ۵/۱۲ درصد در مرحله II رسیدگی، ۲۵ درصد در مرحله II-III رسیدگی جنسی، ۵۰ درصد در مرحله III و ۵/۱۲ درصد نیز در مرحله IV رسیدگی جنسی قرار داشتند. در مورد جنس ماده نیز ۵/۶۲ درصد از نمونه‌ها در مرحله II رسیدگی و ۵/۳۷ درصد نیز در مرحله گذر از مرحله II به II-III قرار داشتند. نتایج حاصل نشان داد که مراحل رسیدگی جنسی در دو جنس یکسان نبوده و از اوایل رشد گنادی تفاوت نشان می‌دهد. طولانی‌ترین مرحله رسیدگی جنسی در فیل ماهی مرحله II می‌باشد که این مدت در جنس ماده طولانی‌تر از جنس نر است. رسیدگی جنسی و گذر از مرحله II در جنس نر سریع‌تر از ماده رخ می‌دهد. ماهیان نر ۵ ساله دارای رشد سوماتیک بالاتری بودند که این مساله ارتباط ویژگی‌های سوماتیک و غدد جنسی را نمایان می‌سازد. سرعت رشد گنادیک در محیط‌های پرورشی بیشتر از طبیعی و در آب لب شور بیشتر از آب شیرین بود که این سرعت رشد بخصوص در جنس ماده تفاوت قابل ملاحظه‌ای دارد، لذا می‌توان محیط آب لب شور را محیطی مناسب جهت مولد سازی و تولید خاویار معرفی نمود.
