کاظم هاشمی‌مجد، شهزاد جماعتی ثمرین،
جلد ۱۷، شماره ۶۳ - ( ۳-۱۳۹۲ )
چکیده
تولید کمپوست و ورمی‌کمپوست از جمله روش‌های کارآمد برای بازیافت ضایعات آلی به‌شمار می‌روند. به منظور بررسی تغییرات ساختمانی مواد آلی در طول فرآیندهای تولید کمپوست و ورمی‌کمپوست،کود گاوی و فیلترکیک نیشکر در دو حالت حضور و عدم حضور کرم‌های خاکی به‌مدت ۱۶ هفته و در دما و رطوبت کنترل شده خوابانده شدند. نمونه‌های مرکب در زمان‌های ۰، ۸ و ۱۶ هفته تهیه شد. درصد کربن و نیتروژن و نسبت C:N با دستگاه CN آنالیزر تعیین گردید. نمونه‌های جامد برای تجزیه با دستگاه‌های FTIR وC NMR ۱۳ استفاده شدند. با پیشرفت مراحل تجزیه نسبت C:N کاهش یافت. در زمان ۱۶ هفته، نسبت C:N در فرآیند تولید ورمی‌کمپوست اندکی افزایش یافت. تجزیه ساختار مواد آلی با هر دو روش طیف سنجی کاهش نسبت گروه‌هایO – آلکیل و افزایش گروه‌های آروماتیک و کربوکسیل را در هر دو فرآیند نشان داد. به‌طوری‌که نتایج تجزیه نمونه‌ها با C NMR ۱۳ نشان داد درصد ترکیبات O – آلکیل از ۴۱ درصد در نمونه اولیه فیلترکیک بعد از ۱۶ هفته به حدود ۱/۳۳ درصد کاهش یافت. در نمونه‌های کود دامی میزان این ترکیبات از ۷/۵۶ درصد به ۶/۴۳ درصد کاهش یافت. میزان ترکیبات آروماتیک در نمونه اولیه فیلترکیک و کود دامی به‌ترتیب از ۵/۱۲ و ۵/۱۳ درصد به ۴/۱۶ و ۷/۱۸ درصد افزایش یافت. درصد ترکیبات کربوکسیلی نیز به‌ترتیب از ۵/۸ و ۶/۵ درصد به ۷/۹ و ۲/۷ درصد در نمونه فیلترکیک و کود دامی افزایش یافت. ورمی‌کمپوست دارای درصد بیشتری از گروه‌های آروماتیک نسبت به کمپوست بود (در نمونه کود دامی ۷/۱۸ به جای ۱/۱۷ درصد). در زمان ۱۶ هفته در نمونه‌های ورمی‌کمپوست کاهش اندکی در درصد ترکیبات آروماتیک و کربوکسیلی مشاهده شد. تجزیه با روش طیف‌سنجی برای نمونه‌های کمپوست و ورمی‌کمپوست، وجود سیگنال‌های یکسان با درصد فراوانی متفاوت را نشان داد. بین دو روش طیف‌سنجی، هم‌بستگی (**۸۹۷/۰r=) بسیار خوبی مشاهده شد و داده های به‌دست آمده از دو روش، مکمل همدیگر بودند.
