عباس صمدی، ابراهیم سپهر،
جلد ۱۷، شماره ۶۵ - ( ۹-۱۳۹۲ )
چکیده
به منظور تعیین غلظت بهینه فسفر محلول تعادلی با استفاده از هم دماهای جذب فسفر و یافتن مدل یا مدل‌هایی که بتواند با تلفیق غلظت فسفر محلول خاک، خصوصیات فیزیکوشیمیای خاک و آزمون خاک (فسفر قابل استفاده) مقدار فسفر لازم برای رسیدن به حداکثر عملکرد (حد کفایت) را پیش‌بینی و برآورد کند، مطالعات آزمایشگاهی بر روی ۳۶ نمونه خاک متعلق به ۱۵سری خاک و گلخانه‌ای بر روی ۱۴ نمونه خاک انجام گرفت. نتایج نشان داد مقدار فسفر جذب شده در سری‌های مختلف خاک تفاوت معنی‌داری داشت. غلظت فسفر محلول تعادلی خاک‌ها (EPC) در مقایسه با غلظت ۲/۰ میلی‌گرم فسفر بر لیتر که به‌عنوان حد کفایت برای اکثر گیاهان در نظرگرفته می‌شود، کمتر بود. مقدار فسفر جذب شده توسط خاک‌ها در EPC ۲/۰ میلی‌گرم در لیتر از ۵ تا ۱۱۴ میلی‌گرم در کیلوگرم خاک متغیر بود. داده‌های جذب فسفر به‌خوبی با معادلات جذب فرندلیچ (۹۶/۰ R۲ =) و لانگمیر (۸۸/۰ R۲ =) قابل توصیف بودند. حداکثر جذب فسفر (Xm) بین ۱۲۷ تا ۲۳۸ و ضریب تجربی aF فروندلیچ (مقدار جذب سطحی) بین ۴۳ تا ۲۱۱ میلی‌گرم در کیلوگرم خاک متغیر بود. غلظت مناسب فسفر محلول (EPC) برای نیل به حداکثر عملکرد ماده خشک گیاهی گندم، ۴/۰ میلی‌گرم بر لیتر به‌دست آمد. علی‌رغم بالا بودن فسفر قابل استفاده (Olsen-P) در برخی از خاک‌های مورد مطالعه، گیاه گندم به مصرف فسفر که از روش هم دماهای جذب برآورد شده بود، پاسخ نشان داد. مقدار رس خاک رابطه معنی‌داری با شاخص‌های جذب فسفر از قبیل P۰,۴ (فسفر جذب شده در غلظت تعادلی ۴/۰ میلی‌گرم در لیتر، ۰۱/۰P<، ۴۰/۰r =)، PBC (ظرفیت بافری فسفر، ۰۰۱/۰P< ، ۵۴/۰ r =)، Xm (۰۰۱/۰P< ، ۴۰/۰ r =) و ضریب تجربی aF فرندلیچ (۰۱/۰P< ، ۴۸/۰r =) نشان داد. CaCO۳ کل و CaCO۳ فعال تأثیری کمتری در جذب فسفر داشتند. با استفاده از تجزیه رگرسیونی چند متغیره گام به گام، مدل رگرسیونی مفیدی از ترکیب Olsen-P و مقدار رس برای پیش‌بینی نیاز کودی فسفر (P۰.۴) به‌دست آمد.
