علیرضا واعظی، محمد عباسی،
جلد ۱۶، شماره ۶۱ - ( ۷-۱۳۹۱ )
چکیده
روش شماره منحنی رواناب (SCS-CN) به‌طور گسترده جهت پیش‌بینی رواناب مستقیم از رخدادهای باران استفاده می‌شود. در این روش نسبت نگهداشت اولیه (λ=Ia/S) به حداکثر ظرفیت نگهداشت (S) برابر ۲/۰ فرض شده است (۲/۰λ=Ia/S= ). استفاده از نسبت نگهداشت اولیه (۲/۰) در خارج از منطقه ارائه مدل ممکن است منجر به برآورد غیرمنطقی از رواناب شود. بنابراین این مطالعه به منظور تعیین نسبت نگهداشت اولیه (λ=Ia/S) براساس تجزیه رخدادهای باران - رواناب انجام گرفت. داده‌ها شامل ۵۸ رخداد باران - رواناب طی ۱۵ سال (۱۳۸۰-۱۳۶۶) از اندازه‌گیری‌های رواناب در حوزه آبخیز تهم در شمال غرب زنجان بود. براساس نتایج، میزان رواناب برآورد شده برمبنای ۲/۰λ=Ia/S=، ۷/۲۶ برابر میزان رواناب مشاهده‌ای بود. رابطه ضعیفی بین رواناب مشاهده‌ای و برآوردی مشاهده شد ( ۰۹/۰(R۲= و میزان خطای برآورد مدل ۱۳/۰ بود. مقدار نسبت نگهداشت اولیه ( ( Ia/S از ۰۰۴/۰ تا ۰۰۸/۰ و میانگین آن ۰۰۶/۰ بود. به منظور واسنجی مدل، شاخص ضریب نگهداشت اولیه به صورت ۰۸ /۰ اصلاح شد (S۰۸/۰Ia=). نتایج نشان داد که میزان رواناب مشاهده‌ای ۴/۱ برابر مقدار برآوردی با مدل واسنجی شده بود. رابطه نسبتاً قوی بین رواناب برآورد شده با مدل واسنجی شده و رواناب مشاهده‌ای بود (۰۱/۰>P و۴۱/۰ R۲=). زمانی‌که هفت رخداد بارندگی به دلیل شدت بارندگی کم (کمتر از ۱۴/۰ میلی‌متر در ساعت) و دو رخداد به دلیل بالاترین میزان بارندگی پنج روز پیش (بیشتر از ۴۷/۱۰ میلی‌متر)، از تحلیل آماری حذف شدند، نسبت میزان رواناب برآوردی به مشاهده‌ای به ۳/۱ کاهش یافت و ضریب تعیین (R۲) به ۹۰ درصد (۰۱/۰>p و۹۰/۰ R۲=) افزایش یافت. میزان خطای برآورد مدل به ۰۰۷/۰ کاهش یافت. میزان کارایی مدل در نسبت نگهداشت اولیه اصلاح شده (۰۸/۰ λ=Ia/S=) برابر ۸۹% - بود.
