علوم آب و خاک

---

یکی از روش‌های تعیین وضعیت پتاسیم خاک، استفاده از منحنی‌های کمیت به شدت (Q/I) و پارامترهای آن است. تحقیق حاضر برای رسم منحنی‌های Q/I، و به دست آوردن پارامترهای آن برای تعدادی از خاک‌های منطقه مرکزی و شمال ایران، و هم‌چنین تعیین ارتباط پارامترهای مذکور با بعضی از ویژگی‌های خاک، بر روی ۱۵ خاک انجام گرفت. ریزنمونه‌هایی از هر خاک، با محلول‌های دارای نسبت فعالیت پتاسیم (AR^k) متفاوت به تعادل رسانیده شد، و تغییر غلظت پتاسیم در محلول (ΔK)، به عنوان تابعی از نسبت فعالیت پتاسیم اندازه‌گیری گردید. با استفاده از اطلاعات به دست آمده، منحنی‌های Q/I برای هر خاک رسم و پارامترهای آن تعیین شد. هم‌چنین، هم‌بستگی بین پارامترهای Q/I و بعضی از ویژگی‌های خاک‌ها تعیین گردید.

منحنی‌های Q/I به دست آمده، شکل معمول گزارش شده در منابع را نشان داد، ولی از نظر پارامترهای °AR°، PBC^K، k و K_x، تفاوت‌های زیادی بین خاک‌ها مشاهده شد. نسبت فعالیت پتاسیم در حال تعادل (°AR) بین ۰۰۵/۰ تا ۵۳۲/۰ با متوسط ۲۰/۰ ^۵/۰(mmol L^-۱) ظرفیت بافری پتاسیم (PBC^K) بین ۴/۴ تا ۳/۷۶ با متوسط ۲/۱۶ ^۵/۰(mmol Kg^-۱)/(mmol L^-۱ )، پتاسیم آسان قابل تبادل (°ΔK) بین ۰۰۷/۰ تا ۷۳۷/۰ با متوسط ۲۵/۰ cmol kg^-۱ و پتاسیم سخت قابل تبادل (K_x) بین ۰۲۳/۰ تا ۵۵۰/۰ با میانگین ۳/۰ cmol kg^-۱ متغیر بود. مطالعه هم‌بستگی بین پارامترهای Q/I و خصوصیات خاک، حاکی از هم‌بستگی معنی‌دار بین PBC^K و °CEC(۶۶/۰=r)، AR با درصد پتـاسیم تبادلی (۷۶/۰=r) و °AR با پتاسیم محلول (۸۹/۰=r) بود. هم‌چنین بین (°ΔK) و مقدار پتاسیم تبادلی، هم‌بستگی معنـی‌داری (۷۹/۰=r) مشاهده گردید. به دلیل تفاوت زیاد بین خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک‌های مطالعه شده، ضرایب هم‌بستگی بین خصوصیات خاک و پارامترهای Q/I بالا نبود

---

هم‌بستگی بین پارامترهای کمیت- شدت پتاسیم خاک(Q/I) با بعضی ویژگی‌های خاک و شاخص‌های گیاهی گندم (Triticum aestivum L.) در یک آزمایش گلخانه‌ای در سال زراعی ۸۳-۱۳۸۲ در منطقه آبیک قزوین مورد مطالعه قرار گرفت. بدین منظور تعداد ۸۰ عدد نمونه خاک از عمق ۳۰-٠ سانتی‌متری مزارعی که به صورت تصادفی در سرتاسر منطقه انتخاب شده بود، برداشت و بر اساس بافت خاک و پتاسیم قابل استفاده، ۲۱ نمونه از آنها انتخاب گردید و در آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی که فاکتور اول ۲۱ نمونه خاک و فاکتور دوم دو سطح کودی ۰ و ۱۰۰ میلی‌گرم پتاسیم در کیلوگرم بود، در سه تکرار انجام شد. اثرکود پتاسه بر عملکرد گندم در سطح ٥% و اثر خصوصیات خاک بر عملکرد گندم در سطح ١% معنی‌دار شد، ولی اثر متقابل کود پتاسه و خصوصیات خاک معنی‌دار نشد. دامنه‌ای از نسبت فعالیت پتاسیم خاک( ARK) که در آن نمودار Q/Iبه صورت خطی بود، تعیین گردید. ظرفیت بافری بالقوه پتاسیم خاک(PBCK) هم‌بستگی بالایی را با **)CEC۹۹۶/۰ (r =، درصد رس (**۹۲۱/۰= r) و درصد رطوبت اشباع (** ۸۱۱/۰ r =) نشان داد. معادله زیر به عنوان برآورد کننده ظرفیت بافری خاک در خاک‌های زیر کشت گندم منطقه آبیک پیشنهاد گردید. PBCK = ۴۱۹/۷ CEC - ۷۴۳/۱۹ R۲adj=۷۸۲/۰ نسبت فعالیت تعادلی پتاسیم (AReK)‌ هم‌بستگی بالایی را با پتاسیم محلول (**۸۴۶/۰r=)، پتاسیم قابل استخراج با استات آمونیوم (**۷۳۰/۰ = r)، درصد رطوبت اشباع (**۷۹۴/۰- = r) و در صد رس (**۶۰۲/۰-= r) نشان داد. هم‌چنین مقدار پتاسیم سهل‌الوصول (K۰) هم‌بستگی بالایی را با پتاسیم قابل استخراج با استات آمونیوم (**۸۷۱/۰= r)، پتاسیم محلول (**۷۷۸/۰ r= )، درصد رطوبت اشباع (*۵۵۱/۰- = r) و در صد رس (**۲۰۶/۰-= r) نشان داد. هم‌بستگی بین پتاسیم قابل استفاده گیاه، K۰ و AReK با پتاسیم جذب شده توسط گندم و عملکرد نسبی گندم معنی‌دار نگردید. ولی PBCK با پتاسیم جذب شده به وسیله گندم (**۷۲۹/۰ = r) و عملکرد نسبی گندم (**۷۳۵/۰ = r) هم‌بستگی بالایی را نشان داد. هم‌بستگی بین پارامترهای Q/I حاصل از محلول‌های K۲SO۴, KCl با خصوصیات خاک دارای تفاوت معنی‌داری نبود اما پارامترهای Q/I حاصل از محلول KCl هم‌بستگی بیشتری با شاخص‌های رشد گندم داشت.