علوم آب و خاک

---

در ایـن مطالعه از ۲۵۱۰ رکورد صفات تولیدمثلی مربوط به ۸۷۹ رأس میش جفت‌گیری کرده با ۱۶۴ رأس قوچ، از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۶، در ایستگاه پرورش و اصلاح نژاد گوسفند بختیاری، به منظور تعیین عملکرد و برآورد برخی از عوامل محیطی مؤثر بر صفات تولید‌مثلی در گوسفندان نژاد بختیاری استفاده گردید.

میانگین و خطای معیار برای صفات تولید‌مثلی، بدین شرح برآورد گردید: نسبت آبستنی ۰۱/۰± ۹۰/۰، تعداد بره متولد شده به ازای هر میش تحت آمیزش ۰۱/۰ ±۰۶/۱، تعداد بره زنده متولد شده به ازای هر میش تحت آمیزش ۰۱/۰± ۰۰/۱، تعداد بره شیرگیری شده به ازای هـر میش تحت آمیـزش ۰۱/۰± ۹۳/۰، تعداد بـره زنده متولد شده در هر زایمان ۰۱/۰± ۱۰/۱، تعداد بـره شیرگیری شده در هـر زایمان ۰۲/۰± ۰۱/۰ و تعداد بره شیرگیری شده به ازای هر میش زنده‌زا ۰۱/۰ ±۰۹/۱. سال جفت‌گیری بر روی همه صفات مورد بررسی اثر کاملاً معنی‌داری (۰۱/۰>P) نشان داد. سن میش در زمان جفت‌گیری نیز تأثیر معنی‌داری (۰۵/۰ یا ۰۱/۰>P) بر روی اغلب صفات مورد مطالعه داشت. حداکثر عملکرد صفات تولیدمثلی، در میش‌های گروه سنی ۴ تا ۵ ساله حاصل گردید. زمان آمیزش نیز بر روی همه صفات مورد بررسی معنی‌دار (۰۵/۰ یا ۰۱/۰>P) بود. حداکثر عملکرد صفات تولیدمثلی مربوط به میش‌هایی بود که در خلال نیمه اول فصل جفت‌گیری آمیزش داده شده بودند. نوع تولد نیز تأثیر کاملاً معنی‌داری (۰۱/۰>P) روی صفات مربوط به تعداد بره متولد شده و شیرگیری شده نشان داد. لذا با توجه به اثر ملاحظه عوامل محیطی بر صفات مورد بررسی، و به منظور افزایش بازده تولیدمثلی، علاوه بر بهبود شرایط محیطی (جایگاه، مدیریت، تغذیه و ...)، آمیزش در ابتدای فصل جفت‌گیری و انتخاب ترکیب سنی مناسب برای گله‌های میش پیشنهاد می‌گردد. در این ترکیب، کاهش درصد میش‌های بالاتر از پنج سال باعث بهبود عملکرد گله خواهد شد.

---

اثر افزودن سطوح مختلف اوره (صفر، ۵/۰ و ۷۵/۰ درصد ماده تر) به گیاه کامل ذرت، بر ترکیب شیمیایی و قابلیت هضم در ۱۶ رأس گوسفند نر قزل، در چارچوب یک طرح کاملاً تصادفی مورد ارزیابی قرار گرفت. تجزیه‌پذیری و ارزش غذایی آن نیز بررسی گردید. با افزودن اوره، pH، میزان کل ازت و غلظت ازت آمونیاکی سیلاژ افزایش یافت (۰۵/۰>P) ضریب گوارش‌پذیری ظاهری کل ازت برای سیلاژهای حاوی اوره بیشتر بود (۰۵/۰>P ) تعادل ازت در گوسفندان تغذیه شده با سیلاژ حاوی ۵/۰ درصد اوره افزایش یافت (۰۵/۰>P)  و غلظت ازت آمونیاکی مایع شکمبه تا ۵/۱ ساعت بعد از تغذیه با ذرات اوره‌دار افزایش یافت (۰۵/۰>P) سطح ازت اوره‌ای خون تا شش ساعت پس از تغذیه با سیلاژهای حاوی اوره بالاتر بود (۰۵/۰>P) توان تجزیه‌پذیری بالقوه ماده خشک و آلی با سیلاژهای ۵/۰ درصد اوره بیشترین بود. میانگین افزایش وزن روزانه با افزودن اوره افزایش یافت، و بـا سیلاژ ۷۵/۰ درصد اوره بالاتر بود (۸۸/۲۱۲ گرم). ضخامت چربی زیرپوستی در گوسفندان تغذیه شده با سیلاژهای حاوی ۷۵/۰ و بدون اوره، به گونه‌ای معنی‌دار (۰۱/۰>P) بیشتر شد. به نظر می‌رسد که بازده غذایی با افزودن اوره بهبود یابد. نتایج نشان می‌دهد که ارزش غذایی ذرت با افزودن ۵/۰ درصد اوره افزایش می‌یابد.

---

در این پژوهش از تعداد ۱۴۳۲۲ رکورد مربوط به صفات رشد ۲۳۸۷ رأس گوسفند پرورش یافته در ایستگاه پرورش و اصلاح نژاد گوسفند بختیاری در طی ‌‌‌‌‌‌‌‌سال‌ها‌ی ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۶ برای برآورد روند تغییرات فنوتیپی، ژنتیکی و محیطی بر اساس مدل دام برای بره‌ها، ‌‌‌‌‌‌‌قوچ‌ها‌ و میش‌ها استفاده شد. روند ژنتیکی وزن تولد، وزن شیرگیری، وزن شش ماهگی، افزایش وزن روزانه از تولد تا شیرگیری، از شیرگیری تا شش ماهگی و از تولد تا شش ماهگی به ترتیب برای میش‌ها به عنوان نشان‌دهنده سطح ژنتیکی گله (۹/۲ ±) ۲/۱۲، (۵/±۵) ۶/۱۹، (±۷/۸) ۷/۲۸، (±۰/۰۴) ۱۵/۰، (±۰/۰۵) ۰۶/۰ و (۰۴/۰±) ۱۴/۰ گرم در سال برآورد گردید. بنابراین بیشترین میزان پیشرفت ژنتیکی گله مربوط به صفت وزن ۶ ماهگی (۷/۲۸ گرم در سال) و بعد از آن مربوط به وزن شیرگیری (۶/۱۹ گرم در سال) بود. هم‌چنین‌ نتایج در مورد میانگین میزان تغییرات ژنتیکی سالیانه مربوط به ‌‌‌‌‌‌‌قوچ‌ها‌ و بره‌ها نیز نشان داد که همین صفات به همین ترتیب بیشترین پیشرفت را داشته است. پیشرفت در این صفات را می‌توان مربوط به انتخاب مستقیم آنها توسط اندیس انتخاب در طی ‌‌‌‌‌‌‌‌سال‌ها‌ی تحقیق دانست. میانگین روند فنوتیپی و محیطی منفی دارای نوسان بود که می‌تواند مربوط به بدتر شدن وضعیت و شرایط محیطی به خصوص تغذیه گوسفندان به دلیل شرایط آب و هوایی نامساعد (خشک‌سالی) در طی ‌‌‌‌‌‌‌‌سال‌ها‌ پژوهش باشد. هم‌چنین‌ نتایج نشان می‌دهد که تغییر شرایط محیطی می‌تواند ارزشیابی ژنتیکی گله را به شدت تحت تأثیر قرار دهد.

---

هـدف از انـجـام این پژوهـش، بررسـی تأثیـر فـرآوری با قـارچ Pleurotus sajor-caju بـر گـوارش پـذیـری تفـالـه شـیرین بـیان (Glycyrrhiza glabra L) بود. قارچ P. sajor-caju، روی دانه‌های گندم سترون شده، کشت داده شد و پس از دو هفته رشد، به تفاله شیرین بیان سترون درون کیسه‌های پلاستیکی دو کیلویی، افزوده شد. پس از دو هفته، (در دمای ۲۵ درجه سانتی‌گراد) میسلیوم‌های قارچ، روی تفاله رشد کردند و مورد استفاده قرار گرفتند. ضرایب گوارش پذیری در۱۲ قوچ قزل اندازه‌گیری شد. فرآوری تفاله شیرین بیان با قارچ موجب افزایش میزان ماده خشک، پروتئین خام (CP) و عصاره بدون نیتروژن (NFE) شد ولی درصد خاکستر، دیواره سلولی (NDF) و لیگنین ‌(ADL) کاهش یافت. درصد فیبر خام و دیواره سلولی بدون همی سلولز (ADF) تغییر معنی‌داری نشان نداد. کاهش اندکی در درصد چربی خام (سطح ۰۸/۰ درصد) دیده شد. میانگین ماده خشک مصرفی و گوارش پذیری ماده خشک در گروه تغذیه شده با تفاله شیرین بیان فرآوری شده، به گونه معنی‌داری بیشتر از گروه شاهد بود. ضرایب گوارش پذیری پروتئین خام، فیبر خام، ماده آلی، چربی خام، عصاره بدون نیتروژن، دیواره سلولی، دیواره سلولی بدون همی سلولز و لیگنین و مجموع مواد غذایی گوارش پذیر (TDN)، برای تفاله فرآوری شده، به طور معنی‌داری بیشتر از گروه شاهد بود. به‌طور کلی، فرآوری با قارچ P. sajor-caju، کیفیت، ارزش غذایی و گوارش پذیری تفاله شیرین بیان را به‌طور معنی‌داری افزایش داد(۰۵/p<۰) ولی، مشکل پرورش قارچ روی تفاله سترون نشده، کاربرد این روش در سطح گسترده را مشکل می‌کند.

---

در این پژوهش تعداد ۱۱۸۲، ۱۰۹۹ و ۱۰۹۹ رکورد مربوط به صفات وزن تولد، افزایش وزن روزانه از تولد تا شیرگیری و وزن شیرگیری بره‌های گوسفند کرمانی استفاده شد. این اطلاعات در طی ۵ سال ( ۱۳۷۲ تا ۱۳۷۶) در ایستگاه پرورش و اصلاح نژاد گوسفند کرمانی شهر بابک جمع آوری شده بود. اثر سال تولد، سن مادر و جنس بره بر کلیه صفات معنی دار بود. نوع تولد تأثیر معنی‌داری بر وزن تولد بره‌ها نداشت ولی اثر آن بر دو صفت دیگر معنی‌دار بود. برای برآورد مؤلفه‌های (کو)واریانس و پارامترهای ژنتیکی از مدل دام یک متغیره و دو متغیره و روش حداکثر درست‌نمایی محدود شده استفاده شد. براساس مناسب‌ترین مدل دام برازش یافته، وراثت‌پذیری مستقیم وزن تولد، افزایش وزن روزانه از تولد تا شیرگیری و وزن شیرگیری به ترتیب ۰۶/۰ ± ۱۰/۰ ، ۰۸/۰± ۲۱/۰ و ۰۹/۰ ± ۲۲/۰ و وراثت‌پذیری مادری برای سه صفت فوق به ترتیب ۰۴/۰± ۲۷/۰، ۰۵/۰ ± ۱۵/۰ و ۰۵/۰ ± ۱۹/۰ برآورد شد. هم‌بستگی ژنتیکی مستقیم و فنوتیپی بین وزن تولد- افزایش وزن روزانه از تولد تا شیرگیری، وزن تولد- وزن شیرگیری و افزایش وزن روزانه از تولد تا شیرگیری- وزن شیرگیری به ترتیب ۸۵/۰ و ۴۱/۰، ۸۲/۰ و ۴۸/۰ و ۹۹/۰ و ۹۹/۰ برآورد شد. عدم حضور اثر مادری در مدل دام سبب برآورد بیش از حد وراثت‌پذیری مستقیم شد. بنابراین اثر مادری یک منبع مهم تنوع برای صفات رشد اولیه در گوسفند کرمانی است و در صورتی که از آن صرف نظر شود، باعث ارزیابی ژنتیکی ناصحیح بره‌ها می‌شود.

---

در برنامه‌های نوین اصلاح‌نژاد دام چند شکلی موجود در پروتئین‌های شیر می‌تواند به عنوان نشانگر ژنتیکی به کار برده شود. بتالاکتوگلوبولین پروتئین اصلی بخش آب‌پنیر شیر نشخوارکنندگان می‌باشد که ژن کدکننده آن روی کروموزوم ۳ گوسفند تعیین نقشه شده است. این پروتئین در طی دوره‌های آبستنی و شیردهی در غدد پستان ساخته می‌شود. مطالعات نشان داده که این پروتئین در اکثر نژادهای گوسفند دارای چند شکلی است و دلیل آن جانشینی ساده یک باز در ژن BLG می‌باشد که با انجام برش آنزیمی توسط RsaI تشخیص داده می‌شود. هدف از این پژوهش بررسی توزیع ژنوتیپی ژن BLG در گوسفندان بومی است. در این تحقیق نمونه‌های خون از ۱۴۲ رأس گوسفند (قزل، افشاری، مغانی، ماکوئی و آرخارمرینو) جمع‌آوری گردید. DNA ژنومی از ۲۰۰ میکرولیتر خون با روش بوم و همکاران (۱۹۸۹) که توسط شیخایف (۱۹۹۵) تغییراتی در آن داده شده بود استخراج گردید. تکثیر ناحیه پلی‌مورفیک ژن بتالاکتوگلوبولین به طول ۴۵۲ جفت باز از اگزون II با آغازگرهای BLG۳ و BLG۵ صورت گرفت. برای مشاهده محصولات PCR از ژل آگارز ۱% با رنگ‌آمیزی اتیدیوم‌بروماید استفاده گردید. برای برش آنزیمی قطعات DNA تکثیر شده، از آنزیم RsaI استفاده شد. محصولات هضم شده، بر روی ژن پلی‌آکریلامید ۸% الکتروفورز شده و با اتیدیوم‌بروماید رنگ‌آمیزی گردید. فراوانی ژنوتیپ‌ها، آلل‌ها، تعادل هاردی- واینبرگ و دندروگرام فواصل ژنتیکی با استفاده از نرم‌افزار PopGen۳۲ محاسبه گردید. فراوانی آلل A در نژاد قزل ۵۶%، نژاد آرخارمرینو ۴۸%، نژاد ماکویی ۵۳%، نژاد مغانی ۳۶% و نژاد افشاری ۳۴% به دست آمد. به غیر از نژاد افشاری سایر جمعیت های مورد بررسی در تعادل هاردی - واینبرگ بودند. کمترین فاصله ژنتیکی بین نژادهای مغانی و افشاری و بیشترین آن بین نژادهای قزل و افشاری به دست آمد و در نهایت به نظر می‌رسد که PCR-RFLP یک روش مناسب برای تعیین ژنوتیپ و بررسی تنوع ژنتیکی در دام ‌باشد.

---

در این پژوهش ابعاد ظاهری دنبه (عرض بالا، عرض وسط، عرض پایین، طول، طول شکاف، عمق و محیط بالا)، وزن دنبه و ارتباط بین آنها روی تعداد ۷۲۴ رأس گوسفند لری بختیاری بین سنین ۳ ماهه تا ۶ ساله، کشتار شده در کشتارگاه صنعتی جونقان واقع در استان چهار محال و بختیاری طی مدت ۶ ماه (اواسط خرداد تا اواسط آذر) در سال ۱۳۸۲ مورد بررسی قرار گرفت. میانگین ابعاد ظاهری دنبه به صورت ۸۳/۱۵، ۸۵/۲۳، ۷۳/۲۴، ۵۲/۲۶، ۹۶/۱۴، ۱۲/۱۴ و ۵۹/۵۲ سانتی‌متر به ترتیب برای عرض بالا، عرض وسط، عرض پایین، طول، طول شکاف، عمق و محیط بالای دنبه برآورد گردید. وزن دنبه از ۱۰/۰ تا ۶۰/۲۰ با میانگین ۷۱/۲ کیلوگرم و درصد دنبه نسبت به لاشه گرم از ۱۸/۱ تا ۱۸/۳۷ با میانگین ۸۷/۱۱ درصد بود. تأثیر عوامل ثابت سن، جنس و وضعیت بدنی گوسفند بر روی صفات مورد بررسی کاملاً معنی‌دار (۰۱/۰< p) بود. میانگین حداقل مربعات همه صفات به جز درصد دنبه، با افزایش سن گوسفند، افزایش نشان داد. کمترین میانگین حداقل مربعات (s.e ±) وزن دنبه و درصد دنبه نسبت به لاشه گرم به ترتیب با ۲۵/۰ ±۱۲/۲ کیلوگرم و ۷۲/۰ ± ۹۱/۷ درصد برای گوسفندان دارای امتیاز وضعیت بدنی ۱ (لاغر) و بیشترین آن به ترتیب با ۵۶/۰ ± ۸۴/۹ کیلوگرم و ۶۳/۱ ± ۵۹/۲۰ درصد برای گوسفندان دارای امتیاز وضعیت بدنی ۵ (چاق) مشاهده شد. ضرایب هم‌بستگی میان ابعاد ظاهری دنبه و وزن دنبه مثبت و بالا و از ۶۰/۰ بین عرض بالای دنبه با وزن دنبه تا ۸۳/۰ بین محیط بالای دنبه و وزن دنبه برآورد گردید. اندازه محیط بالای دنبه ۵/۶۹ درصد از پراکنش در وزن دنبه را به خود اختصاص داد. نتایج این مطالعه نشان داد که وزن دنبه در گوسفند زنده نژاد لری بختیاری می‌تواند با اندازه‌گیری ابعاد ظاهری دنبه و صحت بسیار بالا (۹۰۴/۰ = r) برآورد شود.

---

در مطالعه حاضر تنوع ژنتیکی درون و بین پنج جمعیت گوسفند ایرانی (سنجابی، کردی کردستان، کردی خراسان، مهربان و مغانی) با استفاده از شش جفت آغازگر ریزماهواره‌ای (McMA۲، McMA۲۶، MAF۶۴، OarCP۲۶، OarAE۶۴ و OarFCB۳۰۴) بررسی گردید. واکنش‌های PCR با تمام آغازگرها بجز OarAE۶۴ به‌خوبی انجام گردید. تمامی جایگاه‌ها در همه جمعیت‌ها چند شکل بودند. سه آلل اختصاصی در دو جایگاه برای جمعیت کردی خراسان به‌دست آمد ولی فراوانی قابل ملاحظه‌ای نداشتند. به‌جز جمعیت مغانی برای جایگاه McMA۲، تمامی جمعیت‌های مورد مطالعه در جایگاه‌های ریزماهواره‌ای مورد بررسی در تعادل هاردی-واینبرگ بودند(۰۰۵/۰> P). کمترین و بیشترین فاصله ژنتیکی D_A به‌ترتیب بین جمعیت‌‌های کردی کردستان و کردی خراسان (۲۳۴/۰) و بین سنجابی و مغانی (۳۸۸/۰) به‌دست آمد. در گروه‌بندی جمعیت‌ها بر اساس ماتریس فاصله ژنتیکی D_A، که با دو روش پیوند همجواری (NJ) و روش جفت گروهی غیر وزنی از طریق میانگین حسابی (UPGMA) انجام شد، دو جمعیت کردی خراسان و کردی کردستان با هم و سپس سنجابی با آنها در یک گروه قرار گرفت و جمعیت مهربان و مغانی یک گروه مجزا تشکیل دادند. بیشترین و کمترین تنوع درون جمعیتی، که برای هر جمعیت به‌صورت متوسط هتروزایگوسیتی مورد انتظار در همه جایگاه‌ها برآورد گردید، بترتیب مربوط به جمعیت‌‌های مهربان (۸۴۷/۰) و کردی خراسان (۷۴۴/۰) بود. هم‌‌چنین زمان انشقاق بین دو جمعیت کردی ۴۴۵ سال به‌دست آمد که با شواهد تاریخی همخوانی دارد.

---

در این مطالعه به منظور تعیین سطح تنوع ژنتیکی در جمعیت گوسفند بلوچی از ۱۹ جایگاه ریزماهواره‌ای استفاده شد. نمونه‌های خون کامل از تعداد ۱۵۶ راس گوسفند بلوچی در ایستگاه ‌اصلاح دام شمال شرق کشور (عباس‌آباد- مشهد) تهیه و استخراج DNA به روش استخراج نمکی بهینه شده انجام شد. تمام نشانگرهای مورد استفاده به غیر از نشانگر UNC۵C جایگاه‌های مربوطه را تکثیر کردند. محصولات PCR با استفاده از الکتروفورز ژل پلی آکریل آمید واسرشته ساز ۸% تفکیک و رنگ آمیزی به روش نیترات نقره سریع انجام شد. فراوانی‌های آللی و ژنوتیپی به روش شمارش مستقیم به‌دست آمد و برآورد معیارهای مختلف تنوع درون جمعیتی و معیارهای چندشکلی برای هر نشانگر برآورد شد. آزمون تعادل هاردی- واینبرگ نشان داد که این جمعیت به‌جز در جایگاه OarAE۱۰۱، در سایر جایگاه‌ها انحراف معنی‌داری از حالت تعادل داشت (P<۰,۰۰۵). دامنه هتروزیگوسیتی (تنوع ژنی) برای این جایگاه‌ها بین ۱/۰ تا ۹۳/۰ متفاوت بود. هم‌چنین دو جایگاه BM۱۳۲۹ و BULG۵E یک شکل بودند. در مجموع نتایج حاکی از چند شکل بودن اکثر نشانگرهای مورد مطالعه بود که امکان استفاده از آنها را در مطالعات بعدی در این جمعیت تأیید می‌کند.

---

در این مطالعه از ۵۰۲۵ رکورد صفات اقتصادی میش‌های گله ایستگاه پرورش و اصلاح نژاد گوسفند لری بختیاری جهت تخمین روندهای فنوتیپی، ژنتیکی و محیطی طی سال‌های ۱۳۶۸ تا ۱۳۸۳ استفاده شد. با استفاده از روش حداکثر درستنمایی محدود شده عاری از مشتق (DFREML) و مدل حیوانی یک صفتی و چند صفتی، بهترین پیش بینی خطی بدون تمایل ویژه (BLUP) از ارزش‌های اصلاحی صفات به‌دست آمد. روندها به صورت تابعیت میانگین مقادیر فنوتیپی، ژنتیکی و محیطی از سال تولد میش محاسبه شد. روند فنوتیپی صفات به صورت ۱۲۲۳/۰- کیلوگرم برای وزن بدن میش، ۰۴۱۵/۰- کیلوگرم برای وزن بیده پشم سالانه، ۶۶۳۹/۰ درصد برای میزان آبستنی، ۰۰۰۳/۰ برای تعداد بره متولد شده در هر زایش میش، ۰۰۹۴/۰ برای تعداد بره شیرگیری شده در هر زایش میش،۰۳۸۰/۰ کیلوگرم برای کل وزن تولد به ازای هر میش مورد آمیزش و ۴۲۲۷/۰ کیلوگرم برای کل وزن شیرگیری به ازای هر میش مورد آمیزش برآورد گردید. روند ژنتیکی صفات به ترتیب ۰۶۰۳/۰ کیلوگرم، ۰۰۰۴/۰- کیلوگرم، ۰۱۸۳/۰ درصد، ۰۰۱۲/۰- رأس، ۰۰۰۷/۰- رأس، ۰۰۳۰/۰ کیلوگرم و ۰۲۱۱/۰ کیلوگرم حاصل از تجزیه یک صفتی و ۰۵۴۹/۰ کیلوگرم، ۰۰۰۶/۰- کیلوگرم، ۰۰۸۹/۰ درصد، ۰۰۰۸/۰- رأس، ۰۰۰۸/۰- رأس، ۰۰۳۰/۰ کیلوگرم و ۰۲۳۰/۰ کیلوگرم حاصل از تجزیه چند صفتی بود. برای اغلب صفات روند‌های فنوتیپی و محیطی معنی‌دار ولی روند ژنتیکی معنی‌دار نبود (۰۵/۰>P).

---

آگاهی از میزان علوفه مورد نیاز دام برای تعیین ظرفیت چرا و ایجاد تعادل دام و مرتع ضروری است. نیاز روزانه به کیفیت علوفه در دسترس، وزن زنده، سن و شرایط فیزیولوژیکی دام بستگی دارد. از آنجا که بیش از ۲۰ نژاد گوسفندی با جثه‌های متفاوت از مراتع کشور استفاده می‌کنند، وزن معادل واحد دامی برای هر نژاد باید تعیین و براساس آن نیاز روزانه علوفه تعیین گردد. در این تحقیق وزن زنده واحد دامی نژاد فشندی (با در نظر گرفتن میانگین وزن زنده میش‌های سه و چهار ساله) تعیین شد. بدین منظور ۳ گله از میان گله‌های موجود در طالقان که بیش از ۱۰۰ رأس گوسفند نژاد فشندی داشتند، انتخاب شدند. در هر گله ۱۵ رأس میش سه ساله، ۱۵ رأس میش ۴ ساله، ۵ رأس قوچ ۳ ساله و ۵ رأس قوچ ۴ ساله انتخاب که در ابتدای ورود به ییلاق، هنگام خروج از ییلاق و یک بار در زمستان، جمعا سه بار وزن آنها اندازه‌گیری شد. هم‌چنین در هر گله نیز ۵ رأس بره سه ماهه در ابتدای فصل چرا، ۵ رأس بره ۶ ماهه در انتهای فصل چرا وزن‌کشی شدند. نیازهای غذایی آن در شرایط نگه‌داری با توجه به شرایط محیطی و فواصل آبشخوار (۵۰ درصد بیشتر از مقدار پیشنهادی جداول NRC و فرمول پیشنهادی ماف۱۹۸۴) با استفاده از دو روش استفاده از داده‌های جداول NRC و فرمول ماف محاسبه گردید. جهت تجزیه و تحلیل‌های آماری از نرم‌افزار SAS و آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاًَ تصادفی استفاده شد. نتایج نشان داد که اندازه واحد دامی گوسفند فشندی ۷/۶۰ کیلوگرم می‌باشد. هم‌چنین میانگین وزن قوچ‌های سه و چهار ساله به ترتیب ۳/۸۰ و ۳/۸۵ کیلوگرم و بره‌های سه و شش ماهه به ترتیب ۴/۲۱ و ۸/۳۷ کیلوگرم تعیین شد. معادل واحد دامی برای قوچ و بره‌های سه و شش ماهه به ترتیب برابر با ۳۶/۱ ، ۳۵/۰ و ۶۲/۰ تعیین گردید. در روش اول میزان انرژی متابولیسمی مورد نیاز روزانه دام از جداول NRC (۱۹۸۵) استخراج شد که با احتساب شرایط منطقه برابر با ۸/۱۳ مگاژول انرژی متابولیسمی در روز بود. در روش دوم با استفاده از فرمول ماف، میزان انرژی متابولیسمی مورد نیاز روزانه برابر با ۸/۱۱مگاژول تعیین گردید.

---

از تجزیه و (RR) اجزای واریانس و فراسنجه های ژنتیکی وزن بد ن گوسفندان مهربان با استفاده از مدل های تک متغیره و تابعیت تصادفی تحلیل ۹۵۰۷ رکورد وزن بدن مربوط به ۲۷۴۶ بره مهربان که در طی سال های ۱۳۶۹ الی ۱۳۸۴ از گلههای تحت پوشش معاونت امور دام سازمان جهاد کشاورزی استان همدان جمع آوری شده بود براورد گ ردید . در هر دو روش، براورد اجزاء واریانس با روش حداکثر از نرم افزار DXMRR و DFUNI و به ترتیب با استفاده از برنامه های (DF-REML) درستنمایی محدود شده بدون مشتق گیری به استثنای واریانس باقی مانده) برای برخی سنین بالاتر از مقادیر ) RR انجام شد . اجزای واریانس براورد شده از طریق مدل DFREML ۳,۱ و تک متغیره تا سن شیرگیری ( ۹۰ روزگی ) RR حاصل از مدل های (h براورد شده از طریق مدل تک متغیره بود . وراثتپذیری مستقیم ( ۲ بالاتر از مقاد یر براورد شده از طر ی ق مدل تک متغ ی ره بود . RR تقریباً با هم برابر بودند، ولی به طور کلی مقادیر براورد شده توسط مدل بالاتر از مقاد یر براورد شده از طر یق مدل تک متغ یره بود و در ضمن با افزایش RR براورد شده از طریق مدل (m وراث تپذیری مادری ( ۲ سن روند تغییرات متفاوتی را نشان داد . هم بستگی ارزش های اصلاحی پیش بینی شده از دو روش مذکور برای وزن تولد و شی رگیری تحت تأث یر ساختار RR به ترتیب ۷۲ % و ۷۰ % براورد گردید . نتایج نشان داد که براورد اجزای واریانس و فراسنجه های ژنتیکی توسط مدل اطلاعات قرار می گیرد و تحت شرایط اخیر، در صورت نیاز به فراسنجه های ژنتیکی به ویژه فراسنجه های مربوط به سنین پایانی، بهتر است از مقادیر براورد شده توسط مدلهای ت کمتغیره استفاده شود.